حرم کاظمین - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزادحرم کاظمین، متعلق است به امام هفتم شیعیان موسای کاظم و امام نهم امام محمد تقی معروف به «امام محمد جواد».
نام کاظم و جواد را روی هم رفته کاظمَین و نیز جوادَین مینامند، به همین دلیل منطقهای هم که در آنجا مدفون اند به کاظمین یا کاظمیه شهرت دارد که بخشی از شمال بغداد است. این دو بزرگوار، به ترتیب پدر و پسر علیبن موسیالرضا میشوند.
محتویات
[نهفتن]- ۱موقعیت حرم
- ۲تاریخچه
- ۳معماری کنونی حرم
- ۴مشاهیر مدفون در حرمین کاظمین
- ۵تاریخچه ساخت حرم
- ۶نگارخانه
- ۷پینوشت
- ۸نگارخانه
- ۹جستارهای وابسته
- ۱۰پیوند به بیرون
موقعیت حرم[ویرایش]
تاریخچه[ویرایش]
به هنگام انتخاب بغداد به عنوان پایتخت در دوره خلافت منصور، در جوار این شهر باغهایی وجود داشت که به شونیزیه معروف بود. منصور در ۱۴۵ ق این باغ را به عنوان مقبره خانوادگی خود انتخاب کرد و آن را (مقابر قریش) نامید. نخستین کسی که در این قبرستان دفن شد جعفر فرزند منصور عباسی بود که در ۱۵۰ ق از دنیا رفت. در ۱۷۹ق، امام موسی کاظم علیه السلام براساس دستور هارون، از مدینه به بغداد آمد و در آن شهر زندانی شد و سپس در ۱۸۳ ق به دستور خلیفه توسط زندان بانش، سندی بن شاهک، مسموم شد و کشته شد. ایشان را در همان مقابر قریش، مکانی که خود قبل از آن خریده بود، به خاک سپردند.[۱] امام کاظم علیه السلام چهارمین فردی بود که در این مقبره دفن میشد. قبل از ایشان جعفر و سپس عیسی نوفلی در آن مکان به خاک سپرده شده بودند و سومین نفر، خلیفه امین، فرزند هارون بود که مادرش، زبیده خاتون، بر قبر او بقعه ای بنا کرد. با نظر امام جواد علیه السلام و به دستور مأمون بر روی مرقد امام کاظم علیه السلام بقعهای ساختند و از آن پس بیشتر دولت مردان در این قبرستان خاک شدند و هریک برای خود مقبره و بقعهای اختصاص دادند.[۲] امام جواد علیه السلام در ۲۲۰ ق به دستور معتصم عباسی و توسط امالفضل، دختر مأمون و برادر زاده معتصم، که عنوان همسری آن حضرت را داشت، مسموم و شهید شد. ایشان را نیز در جوار قبر جدشان، امام موسی بن جعفر علیه السلام، دفن کردند.[۳] بر قبر آن دو بزرگوار بقعه و عمارتی بنا کردند و آن را کاظمیه نامیدند. از آن پس مقابر قریش نام خود را به کاظمیه تغییر داد. در کنار این بقعه، مسجدی به نام مسجد بابالتبن یا مسجد کاظمیه قرار داشت که شیعیان از داخل این مسجد قبر آن دو امام را زیارت میکردند و به همین سبب بقعه امامین به مشهد بابالتین نیز معروف شد. آن هنگام برای مرقد آن دو امام گنبد و بنایی با چند حجره ساخته و خادمانی را برای اداره آن انتخاب کرده بودند. در جوار این بقعه باغی بود که به زبیده خاتون، همسر هارون الرشید، تعلق داشت. این باغ محل سکونت شیعیان شده بود و آنها در آن جا وسایل و تسهیلات لازم را برای زائران مرقد فراهم میکردند.[۱] در سال ۳۳۶ ق به امر احمد بن بویه ملقب به معز الدوله، از پادشاهان شیعی آل بویه، عمارت قبلی آستان خراب شد و از نو بقعهای با شکوه بنا گردید و برفراز هر دو قبر ضریحی جداگانه از چوب ساج نصب شد. همچنین برفراز آن مقبرهها، یک گنبد بزرگ برافراشتند و داخل حرم را تزیین کردند. پس از او، عضدالدوله دیلمی همانند سایر مزارات امامان شیعه، تغییرات زیادی در حرم انجام داد و آن را توسعه بخشید. این کار را به سال ۳۶۹ ق انجام داد و دیواری گرداگرد شهر کشید. بیمارستانی نیز بین کاظمین و بغداد ساخت که خدمات درمانی به زائران این مزار ارائه کرد. از آن زمان، کاظمین به عنوان یک شهر در کنار بغداد جایگاهی ویژه یافت.[۴] در ۴۴۱ ق، به دنبال درگیریهای شیعه و سنی در محل کرخ بغداد آتشسوزی عظیمی رخ داد که به مشهد کاظمین سرایت کرد و آسیب زیادی به بقعه مطهر رسانید. ابوالحرث ارسلان بساسیری با کمک ابونصرفیروز، فرزند ابی کالیجار، به بازسازی و مرمت آستان و منارهها پرداختند و داخل حرم را تزیین و صحن شریف را بازسازی کردند و دو صندوق برمزار دو امام نصب کردند.[۵] در ۴۹۰ ق، مجدالملک ابوالفضل براوستانی وزیر شیعی برکیارق، از پادشاهان سلجوقی، به تعمیر و بازسازی حرم پرداخت و بناهای جدیدی به اطراف آن افزود[۶]
دیوارهای آستان را با کاشی تزیین کرد و در شمال آن مسجدی بزرگ ساخت و دو مناره زیبا و یک مکان بزرگ برای استراحت زائران و سکونت آنان احداث کرد. صحن و حرم شریف براثر طغیان رود دجله در ۵۶۹ ق دچار آسیب شد و خلیفه عباسی، الناصر لدین الله، به همت وزیر شیعی اش مؤید الدین محمد قمی در ۵۷۵ ق تعمیراتی در آن انجام داد و حجرههایی در اطراف صحن ساخت[۷]٫ او در اطراف آستان خانههایی برای زائران و فقیران بناکرد که به دارالضیافه مشهور شد. علاوه برآن حجرههای اطراف صحن را در ۶۰۸ ق به مدرسه علوم دینی تبدیل کرد. خلیفه عباسی در چند سال بعد، که دوباره حرم براثر طغیان دجله دچار آسیب شد، به بازسازی آن پرداخت و خرابیها را ترمیم کرد.[۸] در زمان فرزندش، الظاهر، نیز حرم مطهر دچار[۹] شد و بسیاری از لوازم و نفایس آن در آتش سوخت و حتی به ضریح گنبد و منارهها خساراتی وارد شد که خلیفه به بازسازی آن پرداخت.[۱۰] هنگام تهاجم هولاکو خان مغول به بغداد در ۶۵۶ ق، شهر کاظمین دستخوش تاراج و حریق شد. اما دو سال بعد وزیر وی، عطاملک جوینی، به هنگام حکومتش بر عراق به بازسازی و جبران خسارت وارده به مشهد کاظمین پرداخت.[۱۱] و دیوارهای آستان را با کاشی تزیین کرد. یک سده بعد، دوباره براثر طغیان دجله، حرم رو به تخریب و ویرانی رفت و سلطان اویس جلایری به ترمیم و تعمیر آن اقدام کرد. دیوارهای صحن را با کاشیهای زیبا تزیین و سپس دو صندوق خاتم کاری بر روی قبرهای مقدس نصب کرد و به جای یک گنبد، که در عصر آل بویه ساخته شده بود، دو گنبد برفراز قبرهای مطهر ساخت. اما بازهم چند سال بعد، یعنی در ۷۷۶ ق، دجله طغیان کرد و خرابیهای زیادی در مشهد کاظمین به بار آورد.[۱۲] عمده ترین بازسازیها و تعمیرات آستان کاظمین در دوران صفویه انجام شد. شاه اسماعیل صفوی، در ۹۲۶ ق، تمامی بناهای حرم را خراب کرد و بنای زیبا و با شکوهی شامل رواق در چهار سو، صحن، حرم و دو گنبد جدید کاشی کاری شده ساخت. مسجدی با شکوه و با ستونهای ضخیم در شمال حرم احداث کرد که اکنون هم پابرجاست و به نام مسجد صفوی اشتهار دارد. دو صندوق زیبا از خاتم برای قبر دو امام ساخت و داخل حرم را با آویزها و قندیلهای قیمتی و فرشهای نفیس آراست. درهای حرم و رواقها را نیز با نقره پوشش داد.[۱۳]
امروزه، کتیبه ای از آن اقدامها با نام شاه اسماعیل هم چنان موجود است. سلطان محمد خدابنده، برادر وی، که در این سالها در عراق حکومت میکرد، کارهای او را تکمیل کرد. سلیمان قانونی پس از تسخیر عراق و سلطه عثمانیها بر بغداد، منبری زیبا از آجر و پوششی از کاشی به مسجد صفوی تقدیم کرد. شاه عباس صفوی، برای نخستین بار، ضریحی از فولاد برفراز قبرهای امامان ساخت و حرم و روضه مطهره را تزیین کرد. در ۱۰۴۵ ق، شاه صفی نیز چهار مناره در گوشههای صحن ساخت که اکنون هم پا برجاست.[۱۴] در عصر قاجار هم توجه خاصی به مشهد کاظمین شد، آقا محمد خان قاجار تعمیرات و بازسازیهای عمدهای در حرم انجام داد. او در ۱۲۱۱ ق دو گنبد آستان را، از پایین تا بالا، با طلای ناب پوشانید. ایوان رواق جنوبی را نیز طلا کاری کرد و کف حرم و صحن را با سنگهای مرمر فرش کرد. خانههایی را در اطراف صحن خریداری کرد و صحن را توسعه داد.[۱۵] فتحعلی شاه قاجار در ۱۲۲۱ ق، داخل رواقها را آینه کاری و کاشی کاری کرد و طلاهای منارهها را تجدید کرد. این کار در ۱۲۲۹ ق به اتمام رسید. بیست و شش سال بعد، معتمد الدوله منوچهر خان گرجی، از دولت مردان عصر قاجار، ایوان رواق جنوبی، شرقی و غربی را طلا کاری کرد. در ۱۲۸۲ ق شیخ العراقین، وکیل امیر کبیر، از ثلث ماترک میراث وی تعمیراتی در آستان انجام داد و به بازسازی و تذهیب ایوانها و آینه کاری حرم و رواقها و کاشی کاری صحن پرداخت. یک سال بعد، ناصر الدین شاه ضریحی از نقره بر دو مزار مطهر ساخت و آن را جای گزین ضریح فولادی عصر صفوی کرد. برخی دیگر از دولت مردان دوره قاجار از جمله فرهاد میرزا، فرزند عباس میرزا، نیز در بازسازی و توسعه حرم نقش داشتند.[۱۶]
لطفا مکان مرقد همه اهل بیت(ع) و ائمه معصوم(ع) را بگویید؟ - شرکت شمسا
زندگینامه امام جواد (ع) - بیتوته
آشنایی با حرم کاظمین در عراق - بیتوته
تصاویر/ حرم مطهر امام جواد(ع) - شفاف
- ۹۵/۰۶/۱۲